Zonsymbolen

In veel oude culturen werd de zon aanbeden en was de zonnegod de grootste en belangrijkste god. De zon brengt leven en kracht. Er werd aan de zon geofferd om te zorgen dat de wereld en haar schepsels konden voortbestaan. De zon was van levensbelang voor alles wat leeft.

Veel afbeeldingen uit de Bronstijd, zowel op de rotsen als op bronzen voorwerpen, hebben direkt of indirekt te maken met de aanbidding van de zon. In een samenleving die voor een groot deel afhankelijk was van primitieve landbouw, was de zon enorm belangrijk. Mogelijk werden deze afbeeldingen aangebracht om de zonnegod gunstig te stemmen, zowel voor de mensen als ook voor hun vee en hun oogst.

De rotstekeningen kunnen beter inzicht geven in de verering van de zon en de wijze waarop dit plaatsvond. De afbeeldingen van de zon kunnen in een viertal groepen worden onderverdeeld:

• de zonneschijf verbonden met een wagen of trekdier
• de zonneschijf verbonden met boten.
• de zonneschijf verbonden met mensen.
• de zon op een statief.

De zonneschijf verbonden met een wagen of trekdier

De bekende zonnewagen van Trundholm, Denemarken, zou model gestaan kunnen hebben voor veel van de afbeeldingen die in deze groep vallen. Deze bekende zonnewagen werd in 1902 gevonden tijdens grondwerkzaamheden. Het paard en de schijf staan op een wagen met zes wielen. Het beeld is in totaal 60 cm lang, het paard alleen is 30 cm.

De bronzen schijf, die uit twee samengevoegde helften bestaat, is slechts aan één kant met goudfolie bekleed. Dit is de kant die men ziet als het beeld met de zon meerijdt. De schijf is aan beide kanten rijkelijk versierd. Het beeld werd zonder twijfel gebruikt bij de religieuze rituelen rondom de zon.

Vooraan de schijf is een afgebroken oog te zien. Hieraan heeft een snoer gezeten dat met het paard verbonden was, zodat kon worden getoond hoe het paard de zon voorttrok. Er zit nog een oog aan de hals van het paard waaraan waarschijnlijk de band of lint werd bevestigd waarmee het beeld werd voortgetrokken.

Het paard en de schijf waren ritueel, de wagen met de wielen waren functioneel. Alleen zo kon men het beeld voorttrekken en de Bronstijd mens laten zien hoe de zon langs de hemel werd vervoerd.

Waarschijnlijk stellen de rotstekeningen, zoals het eerder genoemde zonnepaard van Balken (zie dieren), net als de bronzen zonnewagen, een belangrijk evenement voor, zoals bijvoorbeeld de komst van de lente of de loop van de zon op bepaalde tijden van het jaar.

Het zonnepaardje van Lilla Arendal stelt mogelijk ook een zonnewagen voor. De vingervormige uitsteeksels rondom de zonneschijf zijn waarschijnlijk geen zonnestralen, maar worden eerder verklaard als zeer gestileerd weergegeven aanbidders of vogels.

Terug naar boven

De zonneschijf verbonden met boten

Een aantal op de rotsen afgebeelde boten hebben zonnesymbolen en -schijven of zelfs het hierboven genoemde zonnepaard aan boord. Deze afbeeldingen versterken de vermoedens dat de boten geen afbeeldingen waren van echte boten, maar een ritueel karakter moeten hebben gehad.

De boten met de zonneschijven symboliseren mogelijk de mysterieuze terugvaart van de zon, van de plek waar hij was ondergegaan, naar de plek waar hij weer moest opkomen. Op veel van de bronzen scheermessen vinden we soortgelijke motieven afgebeeld.

Terug naar boven

De zonneschijf verbonden met mensen

In een aantal gevallen zien we dat mensen een symbool voor de zon dragen. Op één van de panelen van Aspeberget vinden we een prachtig voorbeeld van een door mensen gedragen zonneschijf. Het motief bestaat uit een zonneschijf omgeven door acht vingervormige uitsteeksels en twee mensfiguren met een paardenstaart. Waarschijnlijk zijn dit vrouwen. Eén van de twee houdt de schijf daadwerkelijk vast.

Interessant bij deze afbeelding is het feit dat het vrouwelijke bij de twee figuren door middel van een schaalkuiltje lijkt te zijn geaccentueerd. Misschien zien we hier twee vrouwelijke zonnepriesters.

Op hetzelfde paneel zijn echter ook een aantal mensfiguren, waarschijnlijk mannen, afgebeeld met een lichaam in de vorm van een cirkelkruis - het symbool voor de zon. Ook hier zou sprake kunnen zijn van zonnepriesters.

Het geeft maar weer eens aan hoe weinig we eigenlijk met zekerheid kunnen zeggen.

Terug naar boven

De zon op een statief

Een aantal afbeeldingen kunnen worden verklaard als een zonneschijf die op een soort statief is geplaatst. Het is goed mogelijk dat een priester of priesteres tijdens de op de zon gerichte rituelen een op een statief geplaatste zonneschijf heeft gedragen. Een mooi voorbeeld van een dergelijke zonneschijf op statief is te zien op een van de niet ingekleurde rotsen van Backa.

Deze zonneschijf op statief is door Dietrich Evers als volgt beschreven: Toen ik dit motief op papier kopieerde, ontdekte ik dat de kruisvorm met drie concentrische cirkels niet alles was. De binnenste cirkel wordt gevormd door de twee armen van een fallische man, waarvan het hoofd, de hals, het lichaam en het linker been de vertikale balk vormen. Een speer, die door de armen vastgehouden wordt, is de horizontale kruisbalk. De binnenste cirkel is voor de fallus van de man niet helemaal gesloten. Midden in de standaard loopt een lijn naar beneden, die eindigt in een dierenvoet.

Met uitzondering van de 'rood' ingekleurde afbeeldingen, zijn alle foto's gemaakt tijdens de documentatieweek georganiseerd door Tanums Hällristningsmuseum Underslös / Scandinavian Society for Prehistoric Art. De copyright berust bij deze organisatie.
Onze dank gaat dan ook uit naar Tanums Hällristningsmuseum Underslös voor het mogen gebruiken van de foto's.

Terug naar boven