Verwering
Verwering - de grootste vijand van de rotstekeningen!
Hoewel de rotsgravures al sinds het moment dat ze werden gemaakt, aan een natuurlijke verwering hebben blootgestaan, heeft het de laatste jaren een ongekende en beangstigende vorm aangenomen. Uitlaatgassen, zure regen, maar ook de meststoffen op het land hebben het verweringsproces enorm versneld. Al deze factoren hebben een verwoestende uitwerking op het rotsoppervlak. De situatie is momenteel zo ernstig, dat vele afbeeldingen binnen 5 - 10 jaar volledig zullen zijn verdwenen. Op sommige rotsen kun je het afbraakproces bijna horen!
Uit documentaties uit de jaren 1930 - 1960 valt op te maken dat circa 20 - 30% van de rotstekeningen beschadigd waren. De resultaten van het huidige project tonen aan dat inmiddels meer dan 75% van de rotstekeningen in Bohuslän beschadigd zijn. Zowel de oorzaken als het type beschadiging varieert per paneel en is afhankelijk van de geologische eigenschappen van de rots en haar directe omgeving.
Iedereen kent wel het begrip verwering, maar wat is dit eigenlijk precies? De rotsen waar de afbeeldingen op aangebracht zijn, bestaan uit graniet; een hard gesteente, dat is samengesteld uit verschillende mineralen. Verwering en de afbraak van deze mineralen is het resultaat van een gecompliceerd proces waarbij vele verschillende factoren een rol spelen. Dit maakt het nagenoeg onmogelijk om een algemeen beeld te geven van de oorzaken ervan.
Bovendien weten we dat hoe meer een rots beschadigd is, hoe sneller de verwering gaat. Dit maakt de situatie alleen nog maar gecompliceerder. Een rotstekening is namelijk in feite niets meer dan een door de mens aangebrachte beschadiging van het rotsoppervlak.
In principe kunnen de belangrijkste oorzaken in drie categorieën worden ingedeeld:
Alle mineraalsoorten worden beïnvloed door water. De mate van beinvloeding hangt af van de chemische samenstelling en de zuiverheid van het water. Regen- en/of grondwater dat via landbouwgronden, waar mest wordt gebruikt, over de rotsen stroomt, bevat bijvoorbeeld een veel hoger gehalte aan nitraten dan regen- en/of grondwater dat via de bossen bij de rots terechtkomt. Ligt het paneel dichtbij zee, dan zal het water zouter zijn. Dichtbij grotere verkeerswegen zal het regenwater meer zwavel en nitraten bevatten. Deze stoffen hebben, opgelost in water, een etsende werking op de mineralen van de rots.
Deze vorm kan door veel factoren worden veroorzaakt, zoals bijvoorbeeld vorst. Als water bevriest wordt het volume met circa 10% vergroot. Door bevriezing van het vocht dat in de rots is doorgedrongen, kunnen barsten ontstaan en kleinere of grotere stukken van het oppervlak losbreken. Dit soort beschadigingen kunnen ook door de zon worden aangericht. De zonnewarmte kan een te grote spanning veroorzaken tussen de temperatuur van de bovenlaag en de dieper liggende, en dus koudere, delen van de rots.
Het fysische aspect wordt direct en indirect ook beïnvloed door de aanwezigheid van de mens. De toenemende publieke belangstelling voor de rotstekeningen heeft ook een negatieve uitwerking. Velen kunnen de verleiding niet weerstaan om de rots op te lopen en de afbeeldingen te betasten, maar realiseren zich niet dat hiermee het slijtageproces van het oppervlak wordt versneld en daardoor, ook in combinatie met andere chemische factoren (zoals lichaamsvocht), resulteren in een versnelling van het verweringsproces.
De biologische afbraak is het gevolg van de groei van korstmossen, algen en mossen. Met name korstmossen scheiden zuren af dat door de rots wordt opgenomen en opnieuw wordt afgescheiden, waardoor nieuwe korstmossen ontstaan. Dit proces beïnvloedt de afbraak van het reliëf en is vooral schadelijk voor de rotstekeningen. Beschadigingen ontstaan ook doordat wortels en takken zich verankeren in de scheuren in de rotsen en daardoor nieuwe barsten in het rotsoppervlak veroorzaken.
Nog een belangrijke factor voor de toenemende verwering is de verandering van de vegetatie. In Bohuslän zijn in een periode van slechts 100 jaar de loofbossen vervangen door naaldbossen en werden nieuwe sparrenwouden aangeplant. Naaldbossen hebben een negatieve invloed op de zuurgraad in de grond. Aan de andere kant kan het bewust aanplanten van bomen een efficiënte manier zijn om de rotsen te beschermen tegen uitdroging en de vervuiling veroorzaakt door verkeer en industrie.
Na ruim 3.000 jaar dreigen de verhalen van onze voorouders volledig te verdwijnen
Terug naar boven